Panlipunang kaunlaran ang pangunahing paksa na sinasaliksik ng UP Center for Integrative and Development Studies (CIDS) kung saan nagtatrabaho sina Jade* at Jas*. Ngunit para sa kanila, salungat sa progreso ang kondisyong kanilang hinaharap sa pagtatrabaho sa ilalim ng sangay ng CIDS. 

Noong 2023, kinilala ang CIDS bilang "top contributor" ng Philippine Institute for Development Studies. Sa likod nitong tagumpay ang mga mananaliksik gaya nina Jade at Jas. Bukod sa paglulunsad ng fieldwork at pagsulat ng papel, inaatupag din nila ang iba pang administratibong gawain gaya ng pagproseso ng pondo, paggawa ng financial report, at pagtutok sa mga programang isinasagawa ng CIDS.

Sa kabila nito, nagtatrabaho sila bilang mga kontraktwal. At gaya ng mahigit tatlong libong empleyadong  kontraktwal sa pamantasan, hinaing din nila ang pag-ako ng mga trabahong lampas sa kanilang gampanin at ang pinagpapaliban na kompensasyon. Ngayon, lalo pang malulugmok ang sitwasyon nina Jade at Jas sa napipintong reporma ng Office of Vice President for Academic Affairs (OVPAA) at administrasyon ng CIDS. 

Nakatakdang baguhin ng sangay ang estruktura ng mga trabaho tungo sa isinusulong na "grants-based system," kung saan ang mga proyekto, kontrata, at kompensasyon ng mga manggagawa ay nakasalalay na sa mga convenor o namumuno sa mga programa ng CIDS.

Para kina Jade at Jas, pinapahamak ng pagbabago sa estruktura ng CIDS ang kanilang seguridad ng trabaho at pinapalala ang umiiral na kontraktwalisasyon sa unibersidad. 

Humihinang Haligi

Noong Okt. 14, 2024, dumalo sina Jade at Jas sa isang pagpupulong na binago ang takbo ng kanilang buhay bilang mga manggagawa. Dito unang inihayag ni Rosalie Arcala Hall, executive director ng CIDS, ang intensyon ng OVPAA na baguhin ang estruktura ng sangay. Mula noon, hindi na napanatag ang mga empleyado.

Kaya naman tatlong araw lamang matapos nito, agad silang humingi sa pamunuan ng paliwanag ukol sa panibagong iskema. Walang diskusyong nangyari hanggang noong katapusan ng Oktubre nitong nakaraang taon kung kailan ipinadala na lamang ni Vice President for Academic Affairs Leo Cubillan kay Hall ang OVPAA Memorandum No. 2024-148, o “Implementation of Research Projects under UCIDS.”

Laman ng memorandum ang panukalang grants-based restructuring sa mga programang pinatatakbo ng CIDS. Tatlong punto ang inirerekomenda ng OVPAA: paggawad ng kapangyarihan sa mga convenor ng 12 research programs para itakda ang mga kontrata, paglaan ng pondo para sa mga proyekto, at pagtukoy ng pamantayan ng pagsusweldo para sa mga manggagawa.

Kung noon ay itinuturing ang CIDS bilang principal employer ng mga empleyado, sa bagong sistema, malalayo na sina Jade at Jas at iba pang empleyado sa sangay dahil tanging mga convenor na lamang ang makapaglalatag ng job order. Ayon kay Jade, paraan ito ng CIDS para mabawasan ang trabahong nakaatang sa administrasyon na pirmahan ang kontrata ng mahigit 200 empleyado. Bukod rito, sa halip na dalawang beses kumikita kada buwan, ang suweldo ay nakabatay sa mga “milestones” o mga natapos na gampanin ng isang manggagawa.

Mayroong apat na “milestone” ayon kay Jade na dapat matapos nila: proposal o concept note, isang discussion o policy brief, mga aktibidad mula sa proposal, at buong pananaliksik na maaaring mailathala. Ibig sabihin, kapag may antala sa mga ito, may antala rin sa sahod na makukuha—isang pangyayari na malaon nang nararanasan ng dalawa. 

Apat na beses nang hindi natatanggap nina Jade at Jas ang kanilang sahod. Disyembre pa nang huli silang masahuran. "Layered din 'yung precarity, kumbaga parang may trabaho ka pero hindi ka pinapasahod. Tapos hindi mo rin alam, mayroon silang orientation na ginagawa para sa ganitong admin changes pero parang wala naman kaming boses, tatanggapin nalang ba talaga namin 'yung ganitong sistema," saad ni Jas.

Maisasawalang-bahala rin daw ng bagong sistema ang arawang gawain nila gaya ng pag-aasikaso sa mga materyales at papeles sa opisina. Hindi umano ito kabilang sa magiging gawaing makakatanggap sila ng kompensasyon.

"'Yung mga employees ngayon, imbes na i-empower silang gumawa ng research, parang down na 'yung morale e. Naghahanap na 'yung iba ng exit plans kasi hindi nila kayang sikmurain 'yung ganitong sistema," ani Jas.

Dahil sa pagdarahop na ito, nababahala sina Jade at Jas kung paano babayaran ang kuryente, renta, at iba pang bayarin. Mangiyak-ngiyak na ibinahagi ni Jade ang agam-agam na kanilang nararamdaman dahil sa trabahong hindi tiyak at sahod na hindi pa rin dumarating. Bagaman ganito, hindi natitinag ang mga empleyadong palakasin ang kanilang boses laban sa pagbabagong binabatikos nila bilang kontra-manggagawa.

Pagsalba sa Pundasyon

Nang opisyal ng ipinadala sa mga empleyado ang memorandum noong Nob. 10, pinagtibay na nina Jade at Jas ang kanilang paninindigang masalba ang kanilang mga trabaho. Dahil dito, nagpadala si Eduardo Tadem, convenor ng Program on Alternative Development, noong Nob. 18 ng liham kina Hall at Cubillan, saad ang hinaing ng mga empleyado sa pagbabagong-estruktura.

Kalaunan, noong Nob. 22, sumulat sina Jade, Jas, at 10 pang empleyado ng CIDS kay Hall na suportado ng All University of the Philippines Academic Employees Union at Alliance of Contractual in University of the Philippines (ACE-UP). Hangad nilang maliwanagan tungkol sa kapalaran ng kanilang mga kasalukuyang kontrata, kakulangan ng malinaw na alituntunin sa mismong pagpapatupad, at kawalan ng konsultasyon sa mga stakeholder.

Anim na araw matapos silang sumulat, nagdaos ng pagpupulong ang sangay kasama si Hall, at noong Dis. 9 kasama si Cubillan, napagkasunduang ipagpaliban ang pagpapatupad ng restructuring hanggang sa katapusan ng Marso. 

Sa kabila nito, araw-araw nang bitbit nina Jade, Jas, at ng iba pang empleyado ang bigat ng suliranin sa kanilang personal na buhay. “Sobrang limiting ngayon ng environment, tapos talagang hinihigpitan ka, pero at the same time, tinanggalan ka ng institutional support e,” ani Jade.

Bagaman nakamit ng mga empleyado ang palugit na tatlong buwan, patuloy ang kanilang pagkalampag na hindi na matuloy ang reporma. Hindi pa tumutugon sa Collegian ang OVPAA at administrasyon ng CIDS hinggil sa kanilang mga komento kung pinal na ang desisyon, kasama na ang mga hakbangin nila para matugunan ang daing ng mga empleyado.

Bilang pagpapatuloy ng laban, nitong Ene. 6 ngayong taon, dumalo sina Jade at Jas sa isa pang mas malawakang pagpupulong kasama sina Hall, Cubillan, mga convenor, at ibang empleyado. Itinutulak ng OVPAA na ang plano ay para mas tiyakin ang paglalaanan ng badyet at isa lamang daw ang CIDS sa mga naunang sangay na nireporma ng OVPAA. Katwiran ni Hall, ang panukala ay hindi na bago at kasalukuyang inilunsad na sa iba pang UP constituent gaya ng Los Baños, Cebu, at Iloilo.

Sa kabila ng kanilang mga paliwanag, baliktad ito sa dapat na gampanin ng CIDS bilang "intellectual arm" ng unibersidad, ayon kay Glenn Cabradilla mula sa ACE-UP. "Ano ba 'yung malinaw na rationale kung bakit mo isi-shift 'yung programa sa isang grant-based na mekanismo? Hindi siya in-explain na transparent sa UP community,” aniya.

Matatandaang kinuwestyon na rin ang CIDS noon dahil sa pagkakaroon nito ng Declaration of Cooperation kasama ang Armed Forces of the Philippines nang walang konsultasyon sa mga empleyado at komunidad ng pamantasan.

Bukod sa kawalan ng maayos na konsultasyon, pinupuna rin ang di pagtupad ng administrasyon sa panata nito. Ipinahayag ni Tadem sa kaniyang liham na taliwas ang panukala sa naunang pangako ni Cubillan hinggil sa paglipat sa katayuan ng non-UP contractuals sa CIDS patungong UP contractuals noong Disyembre 2023. 

Hanggang ngayon, nagkukumahog pa rin ang mga kontraktwal sa UP na walang ganap na seguridad sa trabaho. Si UP President Angelo Jimenez na mismo ang nagsabi noon na bukas siya sa kontraktwalisasyon para sa mga tungkuling tinatawag niyang “temporary” lang naman, ngunit bahagi raw dapat sa nireregularisa ang mga nasa sektor ng pagtuturo at pananaliksik. Sa kabila nito, patuloy tumataas ng ilang daan ang bilang ng mga kontrakwal nitong mga nakaraang taon. Noong 2023, nasa 1,328 UP contractuals at 2,810 non-UP contractuals ang nagtatrabaho sa UP system, ayon sa ulat ng Commission on Audit. 

Isang buwan na lang ang nalalabi, ngunit ginigiit pa rin ng mga empleyado ng CIDS na kung hangad nitong makalikha ng mga dekalidad na proyekto at pananaliksik, hindi restructuring ang solusyon, kundi regularisasyon. Maaabot ng mandato ng UP bilang isang "research university" ang layunin nitong palakasin ang larangan ng pananaliksik kung palalakasin din nito ang mga mananaliksik niya, partikular na ang mga empleyado ng CIDS, ayon kay Cabradilla.

Binabaklas man ng reporma ang haligi ng CIDS, matatag pa ring kumakapit sina Jade at Jas sa pundasyon na hangad nilang maging maka-manggagawa, kasama ang mga daan-daan pang empleyadong katulad nila. Mapatutunayan ng sangay ang tunguhin nito sa panlipunang kaunlaran sa pagkakataong mapatupad na nito ang mga polisiyang mag-aabante sa kapakanan ng mga empleyado. At ang unang hakbang para ganap itong umusad ay umatras sa huwad na pagbabago. ●

*Hiniling nilang itago ang totoong pangalan para sa kanilang seguridad.